مدیریت آب ، مذاکره بر سر آب است. چند نفر دور یک میز مینشینند و مذاکره میکنند تا به یک تصمیم برسند که چه بر سر منابع آب آید و بعد چگونه این تصمیمات اجرا شود. این افراد ممکن است نماینده بخش کشاورزی، صنعت، و نمایندگانی از سازمان های محیط زیست، شرکت اب منطقه ای، جهاد کشاورزی و … باشند.

در بسیاری از مقالات تخصصی و یا گزارشات علمی به این پرداخته می شود که “چه تصمیمی در مورد مدیریت آب یک جوضه آبریز گرفته شود؟” ولی با بررسی روند چند دهه ی گذشته در ایران شاهد هستیم که اولا تصمیمات صحیح در فضای واقعی گرفته نشده اند و تصمیمات عالمانه نبوده اند. از طرفی همان تصمیماتی که گرفته شده اند، به درستی اجرا نشده اند.

در این نوشته از حوضه ی زاینده رود به عنوان مثال استفاده می شود. در دهه ی گذشته بارها جلسات متعدد در سطوح مختلف برگزار شده و تصمیماتی گرفته شده است. از سطح مدیران استانی گرفته تا شورای عالی آب و قوه قضائیه و … . فارغ از اینکه آیا تصمیمات جامع بوده است یا خیر، چندین بار تصمیم گرفته شده است که بارگزاری مجدد بر روی حوضه ی زاینده رود انجام نشود و هر بار به شکست خوره است.

لذا سوال این است که چه باید کرد؟ ایا باید همچنان به تصمیم سازی پرداخت؟ یا باید میز تصمیم گیری را تغییر داد؟میز تصمیم گیری یعنی همان بستری که در آن تصمیمات گرفته می شود و به اجرا در می آید (یا بهتر است بگوئیم به اجرا در نمی آید)

میز تصمیم گیری حاضر در مدیریت اب چند ویژگی دارد که باعث شده مذاکرات مدیریت آب به ثمر ننشیند. در ادامه ویژگی این مذاکرات بیان می شود:

مذاکره روی هوا

در مذاکرات آبی، عده ای از بخش خصوصی (نمایندگان ذینفعان) حاضر می شوند که معمولا در طول سال ها ثابت هستند و عده ای در جایگاه مسئولیت های دولتی و حاکمیتی قرار میگیرند. در دهه ی گذشته بارها نمایندگان ذینفعان بامسئولین جلسه داشته اند تا در مورد مشکلات به تصمیم گیری برسند، ولی هر بار با تغییر مسئولین، این مذاکرات بایستی از سر گرفته شود. و بدتر اینکه برخی مسئولین با خیال اینکه آنها سوپرمن حل مسئله هستند، به موضوع ورود پیدا می کنند و می خواهند از ابتدا یک ساختار برای حل مسئله ایجاد کنند.

به عنوان مثال در دهه ی کشاورزان حوضه ی زاینده رود (استان اصفهان و استان چهارمحال بختیاری) چندین بار با برگزاری سلسله مذاکرات متعدد و ضمن ارجاع به قوانین بالادستی به توافقاتی دست یافته اند. ولی برخی نمایندگان مجلس (هر دو استان) بدون داشتن دانش کافی در زمینه آب، پس از ورود به مسئله به خیال اینکه اولین نفری هستند که به این مسئله فکر کرده اند، می خواهند یک ساختار برای حل بحران آب زاینده رود ایجاد کنند.

لذا قبل از اینکه به این فکر کنیم که چه تصمیماتی گرفته شود و چگونه این تصمیمات به اجرا در بیاید، باید به این فکر کنیم که چه طور می توان میز مذاکره با تغییر داد؟ چطور می توان بستری ایجاد کرد که با تغییر مذاکره کنندگان، کل مذاکرات روی هوا نرود

در مطالب بعدی به این دیگر ویژگی های مذاکرات آبی که آنها را ناکارآمد کرده است می پردازیم.